Drony nad Polską, dezinformacja w sieci i... LLM Grooming

W nocy z 9 na 10 września, gdy rosyjskie drony naruszyły naszą przestrzeń powietrzną, a w internecie zawrzało. W takich chwilach, gdy informacyjny chaos miesza się z niepokojem, wielu z nas szuka szybkich i pewnych odpowiedzi. Gdzie? Coraz częściej w oknie czatu z AI, które jawi się jako oaza uporządkowanej wiedzy.

Pytamy więc nie tylko "Co się dzieje?", ale od razu szukamy winnych, często powtarzając zasłyszane w sieci tezy: "Czy to na pewno rosyjskie drony? A może to Ukraina nas atakuje, żeby wciągnąć NATO do wojny?". Oczekujemy szybkich odpowiedzi, a dostajemy... no właśnie, co?

Bezkrytyczne zaufanie do odpowiedzi generowanych przez AI to prosta droga do wpadnięcia w cyfrową zasadzkę. Dlaczego? Bo rzadko kiedy wiemy, na jakich danych trenowany był dany model językowy. I tu na scenę wkracza zjawisko, które jest jednym z największych, a zarazem najmniej widocznych zagrożeń współczesnej przestrzeni informacyjnej: LLM Grooming.

Czym jest LLM Grooming?

W skrócie, to celowe i systemowe "zatruwanie" lub "skażanie" modeli AI fałszywymi informacjami. Można to porównać do zatruwania studni, z której czerpią wodę wszyscy mieszkańcy wioski. Trucizna jest niewidoczna, ale skaża wszystko, co z tego źródła powstaje. W tej technice prawdziwym odbiorcą propagandy nie jest człowiek, ale algorytm. Wyobraź sobie, że karmisz AI gigantyczną, monotonną dietą złożoną z kłamstw, licząc na to, że wchłonie je i uzna za fundament swojej "wiedzy", a następnie zacznie je powtarzać jako prawdę. Celem jest sprawienie, by AI stało się nieświadomym, ale niezwykle skutecznym i potężnym narzędziem w wojnie informacyjnej.

"Pravda" - fabryka kłamstw dla algorytmów

Doskonałym i przerażającym przykładem jest rosyjska sieć dezinformacyjna, którą analitycy z NewsGuard nazwali "Pravda" (znana też jako "Portal Kombat"). Nie chodzi tu o historyczną gazetę, a o współczesną, potężną, niemal przemysłową operację propagandową.

• Skala: Operacja jest gigantyczna. Sieć składa się z ponad 150 stron internetowych działających w kilkudziesięciu językach i wymierzonych w 49 krajów. Strony te, często o nazwach takich jak NATO.news-pravda.com, mają udawać lokalne lub tematyczne serwisy informacyjne. Szacuje się, że tylko w 2024 roku sieć ta wyprodukowała oszałamiającą liczbę 3,6 miliona artykułów z dezinformacją.
• Metoda: Witryny te masowo "piorą" kremlowską propagandę, agregując i powielając treści z mediów państwowych oraz od pro-kremlowskich influencerów. Ruch realnych użytkowników na tych stronach jest znikomy - i nie o niego tu chodzi. Prawdziwym celem jest zalanie internetu i zoptymalizowanie treści pod wyszukiwarki (SEO), by stały się one łatwym i obfitym pokarmem dla algorytmów i modeli językowych, które nieustannie indeksują sieć, ucząc się na jej zawartości. Narracje były perfidne: od fałszywych doniesień o rzekomym spaleniu kukły Donalda Trumpa przez ukraińskich żołnierzy, po absurdalne kłamstwa, jakoby prezydent Zełenski kupił za pieniądze z pomocy wojskowej byłą rezydencję Hitlera.
• Mózg operacji: Strategię tę otwarcie wyłożył John Mark Dougan, amerykański zbieg, a dziś propagandysta działający z Moskwy. Na jednej z konferencji powiedział wprost: "Wprowadzając rosyjskie narracje z rosyjskiej perspektywy, możemy faktycznie zmienić światową sztuczną inteligencję. (...) To nie jest narzędzie, którego należy się bać, to narzędzie, które należy wykorzystać". To jawne przyznanie się do prowadzenia wojny o architekturę informacji.

Efekt? Niszczycielski i podstępny

Jak podaje wspomniany raport NewsGuard, po przetestowaniu 10 wiodących chatbotów okazało się, że w 33% przypadków powielały one pro-kremlowskie kłamstwa. Co gorsza, siedem z dziesięciu chatbotów cytowało strony sieci "Pravda" jako wiarygodne źródła, nadając kłamstwu pozór legitymacji. W niektórych przypadkach chatbot potrafił nawet zdementować fałszywą informację, ale... wciąż umieszczał link do dezinformującego artykułu w bibliografii. To niezwykle groźna forma propagandy - nawet sceptyczny użytkownik może zostać skierowany prosto w objęcia fałszu.

To nie jest odosobniona akcja. Działania te wpisują się w szerszą strategię Kremla. Sam Władimir Putin mówił o potrzebie przeciwstawienia się "stronniczości" zachodnich modeli AI i tworzenia własnych, opartych na "rosyjskiej perspektywie".

Wracając do dronów nad Polską - w takich momentach kryzysu dezinformacja działa najskuteczniej. Zanim więc zadasz AI pytanie o kluczowe dla bezpieczeństwa kwestie, zastanów się dwa razy. Odpowiedź, którą uzyskasz, może nie być przypadkową "halucynacją" modelu, ale precyzyjnie zaplanowaną i wdrożoną operacją informacyjną, której celem jest kształtowanie twojej opinii.

AI to potężne narzędzie, ale nie wszechwiedząca wyrocznia. W czasach, gdy prawda jest na wagę złota, naszą najlepszą obroną pozostaje krytyczne myślenie. W tej nowej rzeczywistości musimy pytać nie tylko "czy to prawda?", ale przede wszystkim: "Skąd AI to wie? Jakie źródła stoją za tą odpowiedzią?".

Sztuczna inteligencja jest lustrem, które odbija internet - z całym jego dobrem i złem. Naszym zadaniem jest nauczyć się patrzeć nie tylko na samo odbicie, ale i na to, co kryje się za lustrem.